Voor pampus
Midden op het IJmeer, een half uurtje varen van Amsterdam, ligt Pampus. Het forteiland, een bouwkundig pareltje en Unesco-werelderfgoed, biedt een schat aan historie en natuurschoon. Én is straks volledig duurzaam en klimaatneutraal.
Origineel door Alexander Hiskemuller
Bewerkt voor website
Pampus is een bijzonder stuk nationaal erfgoed. Het eiland werd in 1895 aangelegd als sluitsteen van de 135 kilometer lange verdedigingslinie De Stelling van Amsterdam. De manschappen die op Pampus waren gestationeerd, moesten zich in oorlogstijd maandenlang kunnen redden. En omdat er geen waterleiding en elektriciteitskabel was, werd er op Pampus volgens slimme en eenvoudige manieren gewerkt en geleefd om zo zuinig mogelijk om te gaan met de schaarse middelen.
“Pampus was eind 19e eeuw eigenlijk dé voorloper van de circulaire economie.”
Proeftuin
Een verdedigingsfunctie heeft Pampus al lang niet meer, maar het eiland wil zijn geschiedenis eren en een proeftuin zijn voor de overgang naar de circulaire economie. In 2025 moet Pampus volledig duurzaam en klimaatneutraal zijn. Onder het motto ‘duurzaam vooruit met historie’ wordt Pampus een duurzaam en zelfvoorzienend eiland. Met de verduurzaming van alle faciliteiten en de ontwikkeling van een educatief programma wordt het een plek die de balans zoekt met mens en natuur.
Oude techniek en nieuwe snufjes
Daarvoor zijn er in samenwerking met diverse partners bijzondere innovaties in gang gezet, die Pampus’ ‘oude’ inzichten op het gebied van duurzaamheid en zelfvoorziening in ere houden. De nieuwe waterzuiveringsinstallatie maakt gebruik van een oude techniek, namelijk filteren door zand en grind, gecombineerd met de allernieuwste snufjes op het gebied van waterzuivering, zoals nano-filtratie en uv-desinfectie.
Kolenveld en moestuinen
Het Kolenveld, op de plek van vroegere steenkolen, omvat onder andere een zonnepanelenveld, windmolens van 15 meter hoog en een biovergister voor het omzetten van gft-afval in biogas. Hierdoor wordt het eiland fossielvrij, een stap weg van de milieubelastende dieselaggregaten die het eiland sinds 1991 aandrijven. Pampus heeft ook bijna 700 vierkante meter aan moestuinen, waardoor het eiland zelfvoorzienend is op het gebied van voedsel. Bezoekers genieten van gerechten uit eigen tuin, en wat niet op het eiland wordt geproduceerd, wordt zoveel mogelijk geleverd door lokale ondernemers binnen de Stelling van Amsterdam.
Een drijvend entreegebouw
Het bijzondere sluitstuk wordt het drijvende entreegebouw, ontworpen door architectenbureau Paul de Ruiter Architects. Nu staat de entree breeduit vóór het fort, waardoor je de historische geschutskoepels nauwelijks kunt zien. Het nieuwe entreegebouw komt grotendeels onder water te liggen, waardoor de geschutskoepels weer helemaal te zien zijn.
“Bovendien komt het drijvende entreegebouw vóór het eiland te liggen. En ja, het is natuurlijk ook een knipoog naar het bekende Nederlandse spreekwoord ‘voor Pampus liggen’.”
Voetafdruk
Het entreegebouw biedt met zijn twaalfhonderd vierkante meter ruimte aan de Pampuswinkel, een restaurant en zalen voor de educatieve programmering. Het hoofddoel is om de mensen te inspireren met alles wat er op het eiland gebeurt op het gebied van (her)gebruik van water, energie, voedsel en grondstoffen. Zo hopen ze dat de bezoekers ook ideeën opdoen om hun eigen leven te verduurzamen en hun ecologische voetafdruk te verkleinen.
Een groene toekomst
Jongeren zijn een belangrijke doelgroep; zij zijn tenslotte de toekomst. In samenwerking met Stichting FutureNL is voor de bovenbouw van het basisonderwijs het lesprogramma Wonderlijk Water ontwikkeld, over hoe je zuiniger en slimmer met water om kunt gaan. Hiermee laat Pampus zien dat impact maken mogelijk is. Voor de planeet, voor onszelf én voor toekomstige generaties.
Waarom steunt het Cultuurfonds de verduurzaming en herinrichting van Pampus?
- Pampus is een historisch forteiland en UNESCO-werelderfgoed. Het Cultuurfonds ondersteunt de inspanningen dit erfgoed te behouden en toegankelijk te maken voor de toekomst, als een levend monument van nationaal belang.
- Het project demonstreert moderne duurzaamheid op historische grond. Pampus wordt een proeftuin voor de circulaire economie.
- Het vernieuwde Pampus zal dienen als een educatieve hub, met ruimte voor een uitgebreide lesprogramma’s, zoals 'Wonderlijk Water', gericht op jongeren, om bewustwording te creëren over duurzaamheid en slim watergebruik.
- Door Pampus om te vormen tot een duurzaam, zelfvoorzienend eiland wordt er een groene toekomstvisie gerealiseerd. Het Cultuurfonds ondersteunt dit als een inspirerend voorbeeld van hoe maatschappelijk en ecologisch verantwoord handelen kan samenkomen.